Podział nieruchomości
1. Właściciel lub użytkownik wieczysty ma prawo do złożenia wniosku o podział nieruchomości. Podział nieruchomości (zwany podziałem ewidencyjnym lub geodezyjnym) polega na określeniu w dotychczasowych jej granicach innej konfiguracji geodezyjnej działek gruntu wchodzących w jej skład, bez zmiany jej dotychczasowego właściciela (np. gdy z jednej działki tworzone są dwie poprzez wytyczenie nowych linii rozgraniczających działki).
2. Poniższy opis procedury dotyczy podziału nieruchomości, dla których obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, które nie są przeznaczone w tym planie na cele rolne i leśne.
3. Należy doprecyzować, iż przepisy ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami regulują kwestie podziału tych nieruchomości, które nie są przeznaczone w planach miejscowych na cele rolne i leśne, a w przypadku braku planu, nie są wykorzystywane na cele rolne i leśne – z wyjątkiem nieruchomości, których podział spowodowałoby konieczność wydzielenia nowych dróg niebędących niezbędnymi drogami dojazdowymi do nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych albo spowodowałoby wydzielenie działek gruntu o powierzchni mniejszej niż 0,3000 ha. Podział nieruchomości przeznaczonych w planie miejscowym na cele rolne i leśne, powodujący wydzielenie działki gruntu o powierzchni mniejszej niż 0,3000 ha, jest dopuszczalny, pod warunkiem, że działka ta zostanie przeznaczona na powiększenie sąsiedniej nieruchomości lub dokonana zostanie regulacja granic między sąsiadującymi nieruchomościami. W takim przypadku, w decyzji zatwierdzającej podział nieruchomości określa się termin na przeniesienie praw do wydzielonych działek gruntu, który nie może być dłuższy niż 6 miesięcy od dnia, w którym decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna. Jeśli wydzielenie działki rolnej lub leśnej o powierzchni mniejszej niż 0,3000 ha następuje w celu utworzenia drogi wewnętrznej, która zapewnić ma obsługę komunikacyjną pozostałym działkom, to działka ta nie musi być zbywana na powiększenie nieruchomości sąsiedniej.
4. Wniosek o podział nieruchomości należy złożyć do wójta, burmistrza albo prezydenta miasta, właściwego ze względu na lokalizację nieruchomości objętej wnioskiem. Wniosek mogą złożyć osoby, które mają interes prawny, czyli co do zasady właściciel lub użytkownik wieczysty. Jeżeli nieruchomość jest przedmiotem współwłasności lub współużytkowania wieczystego to podziału można dokonać na wniosek wszystkich współwłaścicieli albo współużytkowników wieczystych. Należy podkreślić, iż w przypadku braku ich zgody na dokonanie podziału, współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać dokonania podziału przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli (zgodnie z art. 199 kodeksu cywilnego).
5. Podział nieruchomości nie jest dopuszczalny, jeżeli projektowane do wydzielenia działki gruntu nie mają dostępu do drogi publicznej. Za dostęp do drogi publicznej uważa się również wydzielenie drogi wewnętrznej wraz z ustanowieniem na tej drodze odpowiednich służebności dla wydzielonych działek gruntu, albo ustanowienie dla tych działek innych służebności drogowych, jeżeli nie ma możliwości wydzielenia drogi wewnętrznej z nieruchomości objętej podziałem. Nie ustanawia się służebności na drodze wewnętrznej w przypadku sprzedaży wydzielonych działek gruntu wraz ze sprzedażą udziału w prawie do działki gruntu stanowiącej drogę wewnętrzną.
6. Jeżeli przedmiotem podziału jest nieruchomość zabudowana, a proponowany jej podział powoduje także podział budynku, granice projektowanych do wydzielenia działek gruntu powinny przebiegać wzdłuż pionowych płaszczyzn, które tworzone są przez ściany oddzielenia przeciwpożarowego usytuowane na całej wysokości budynku od fundamentu do przekrycia dachu. W budynkach, w których nie ma ścian oddzielenia przeciwpożarowego, granice projektowanych do wydzielenia działek gruntu powinny przebiegać wzdłuż pionowych płaszczyzn, które tworzone są przez ściany usytuowane na całej wysokości budynku od fundamentu do przekrycia dachu, wyraźnie dzielące budynek na dwie odrębnie wykorzystywane części. W przypadku takiego podziału do wniosku o podział należy dołączyć rzuty poszczególnych kondygnacji budynku z przedstawieniem granicy wewnątrz budynku.
7. Część czynności związanych z podziałem nieruchomości wykonuje uprawniony geodeta. Zgodnie z przepisami opracowuje on protokół z przyjęcia granic nieruchomości, wykaz zmian gruntowych, wykaz synchronizacyjny, mapę z projektem podziału, oraz protokół z wyznaczenia i utrwalenia na gruncie nowych punktów granicznych. Natomiast wnioskodawca może samodzielnie, bez korzystania z usług geodety, wykonać wstępny projekt podziału. Należy jednak podkreślić, iż geodeta nie jest stroną postępowania administracyjnego dotyczącego podziału nieruchomości. Wykonuje on czynności wynikające z przepisów prawa na podstawie umowy cywilno-prawnej zawartej z podmiotem, w interesie którego dokonuje się podziału nieruchomości.
8. Niniejszy opis procedury nie dotyczy podziału nieruchomości, o którym mowa w art. 95 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, który stanowi, iż niezależnie od ustaleń planu miejscowego, a w przypadku jego braku niezależnie od decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, podział nieruchomości może nastąpić w celu:
- zniesienia współwłasności nieruchomości zabudowanej co najmniej dwoma budynkami, wzniesionymi na podstawie pozwolenia na budowę, jeżeli podział ma polegać na wydzieleniu dla poszczególnych współwłaścicieli, wskazanych we wspólnym wniosku, budynków wraz z działkami gruntu niezbędnymi do prawidłowego korzystania z tych budynków;
- wydzielenia działki budowlanej, jeżeli budynek został wzniesiony na tej działce przez samoistnego posiadacza w dobrej wierze;
- wydzielenia części nieruchomości, której własność lub użytkowanie wieczyste zostały nabyte z mocy prawa;
- realizacji roszczeń do części nieruchomości, wynikających z przepisów niniejszej ustawy lub z odrębnych ustaw;
- realizacji przepisów dotyczących przekształceń własnościowych albo likwidacji przedsiębiorstw państwowych lub samorządowych;
- wydzielenia części nieruchomości objętej decyzją o ustaleniu lokalizacji drogi publicznej;
- wydzielenia części nieruchomości objętej decyzją o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej;
- wydzielenia części nieruchomości objętej decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego;
- wydzielenia części nieruchomości objętej decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie Centralnego Punktu Komunikacyjnego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym;
- wydzielenia części nieruchomości objętej decyzją o pozwoleniu na realizację inwestycji w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych;
- wydzielenia działki budowlanej niezbędnej do korzystania z budynku mieszkalnego;
- wydzielenia działek gruntu na terenach zamkniętych.
9. Podziału nieruchomości może także dokonać sąd w drodze orzeczenia. W takim przypadku wójt (burmistrz albo prezydent miasta) nie wydaje decyzji zatwierdzającej podział nieruchomości. Natomiast sąd, orzekając o podziale nieruchomości, dla której obowiązuje plan miejscowy, zasięga opinii wójta (burmistrza, prezydenta miasta) albo wojewódzkiego konserwatora zabytków (jeżeli dzielona nieruchomość wpisana jest do rejestru zabytków).
10. Podziału nieruchomości można ponadto dokonać z urzędu, jeżeli:
- jest on niezbędny do realizacji celów publicznych;
- nieruchomość stanowi własność gminy i nie została oddana w użytkowanie wieczyste.